به نظر می رسد در جمهوری اسلامی اختلافات بر سر چگونگی ادامه جنگ و به کارگیری نیروها بالاگرفته است. بنی صدر بر استفاده از ارتش و انجام عملیات کلاسیک تأکید دارد و تلاش می کند خود را یگانه حامی ارتش معرفی کرده و از این طریق موقعیت خود را در داخل کشور تثبیت کند.

در مقابل، نیروهای خط امام اتکا به جنگ های کلاسیک و جنگ افزارهای کلاسیک را کافی ندانسته، خواستار استفاده از شیوه های انقلابی و جنگ مردمی علیه عراق هستند.

از سوی دیگر استراتژی جنگ سریع عراق آثار شکست خود را کم کم نشان می دهد و رژیم عراق که موفق نشده به اهداف سه روزه خود در جنگ نائل آید و خود را رو در روی یک جنگ طولانی می بیند، تلاش گسترده ای را جهت دریافت سلاح از شوروی و فرانسه در پیش گرفته است. برای همین، طارق عزیز پس از دیدار از مسکو، بلافاصله برای ملاقات با ژیسکار دستن وارد فرانسه شد.

در خاورمیانه، جنگ ایران و عراق منجر به بروز شکاف بیشتر در جهان عرب گردیده است. کشورهای مصر، اردن، مراکش، قطر، کویت، عربستان سعودی، یمن شمالی، از عراق حمایت می کنند و کشورهای یمن جنوبی، سوریه و لیبی در کنار ایران قرارگرفته اند.

در سطح بین المللی، آمریکا به منظور پیش گیری از آثار ناشی از عدم موفقیت عراق، مشورت هایی را با متحدین خود آغاز کرده است. آمریکا در پی ایجاد یک نیروی دریایی مشترک جهت محافظت از تنگه هرمز است.

شوروی که از حضور بیشتر ناوگان های آمریکا به همراه ناتو در خلیج فارس نگران است واشنگتن را به تدارک تجاوز علیه ایران و سایر کشورهای منطقه متهم می سازد.

شواهد و دلایل جنگ ایران و عراق: ۱ هر دو کشور می خواهند خلیج فارس را زیر کنترل کامل خود داشته باشند. ۲ جنگ ناشی از اختلافات تاریخی بین ایرانیان شیعه و اعراب سنی مذهب است. ۳ عراق مخالف تقسیم حاکمیت شط العرب است و ادعای حاکمیت مطلق بر آن را دارد. ۴ سقوط رژیم شاه و متلاشی شدن ارتش نیرومند ایران که قدرت دست بالا را در خاورمیانه داشت و اینک عراق به صورت قدرت مسلم منطقه درآمده است.

آمریکا مدعی است که خواهان همکاری با کشورهای اسلامی بر پایه برابری حقوقی و احترام به حق حاکمیت ملی است، ولی در عمل خواستار آن است که کشورهای اسلامی یا کاملاً تابع اوامر واشنگتن باشند یا حداقل روش نیک خواهانه در پیش گیرند و اگر یک کشور اسلامی خط مشی مستقل اتخاذ کند... کلیه وسایل زور و اقشار اقتصادی و دیپلماتیک تا مداخله نظامی را علیه آن به کار می گیرد.

برای همین است که جمهوری اسلامی ایران را تحت شانتاژ و فشار بی سابقه قرار داده و ناوگان بزرگ خود را در نزدیکی سواحل آن مستقر کرده و در آوریل گذشته عملیات تجاوزکارانه مستقیم علیه ایران انجام داده است.

واقعیت امر آن است که شوروی با نگرانی بین ایران و عراق موضع گرفته است. شوروی مایل نیست روابط خود را با هیچ یک از دو کشور قطع کند. امّا ادامه جنگ نه تنها دو کشور را در معرض خطر قرار خواهد داد، بلکه بی طرفی شوروی را نیز زیر سؤال خواهد برد. شوروی یا باید تجهیزات نظامی بیشتری در اختیار عراق بگذارد و خطر قطع روابط خود را با ایران بپذیرد یا با رد تقاضای عراق، سبب لغو قرارداد دوستی ۱۹۷۲ گردد. بنابراین، تشویق و نگرانی شوروی از ادامه جنگ واقعی است.

صدام در این جنگ دنبال چه منافعی است؟ عراقی ها در جستجوی رهبری منطقه و به دست گرفتن رهبری کشورهای غیرمتعهد هستند، ولی سرنگون کردن رژیم آیت الله خمینی و تسلط بر خوزستان و شط العرب از اهداف اولیه رهبری عراق است.

روزنامه کویتی الانبا می نویسد: صلح ایران و عراق برقرار نمی شود مگر این که خمینی از سیاست توسعه جویانه خود عدول کند. تهران باید سرزمین های عربی غصب شده و سه جزیره ابوموسی و تنب بزرگ و تنب کوچک را مستردد دارد.

مهدی انصاری، حسین یکتا، روزشمار جنگ ایران و عراق: هجوم سراسری (کتاب چهارم)، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ دوم ۱۳۷۵، صص ۱۲۰، ۱۲۱، ۱۲۶، ۱۲۷، ۱۲۸